Francis Vandervondelen – Bezoeker Expo 58
Een echte Brusselse ket, zo zou Francis Francis Vandervondelen beschreven kunnen worden in 1958. Hij is 15 jaar, woont in Jette en is van bij de voorbereidingen van de Expo betoverd door het evenement. Maar liefst 70 keer bezoekt hij de Wereldtentoonstelling. Daar leert hij de wereld kennen, maar ook zichzelf.
Francis Vandervondelen - Audio NL
Alhoewel,debevolkinghaddegewoontenietvantereizen.Spaghetti,datwasietsvanver.Grieks,fetakaaseten,bijvoorbeeld.Datwerdhiernietgedaan.Datmoogtgevergeten,datisgeen80jaargeleden,datistochzoveel?Bijna60jaargeleden.Mijnabonnement…Ikhadeenjeugdabonnement,datwas300frank,datwasheelveel.Maargewistlangopvoorhandhoeveeldatdeabonnementenkosten.Engespaardevooreenabonnement.Allee,ikhebgespaardvoormijnabonnementvan300.Natuurlijkmijnouderszijndaartussengekomen.Hetwasalledagenietsanders.Gekwamhiertoe,gewistnietwatdatgegingdoen.Bijmaniervanspreken,welkpaviljoendatgegingbezoeken.MaargekwamvoorbijhetpaviljoenvanNoorwegenendan:"IkgaNoorwegenbezoeken."Maarhetwarennietalleenlanden.Hetwasookdeindustrie.GehadhetpaviljoenvanDiamant,gehadhetpaviljoenvandeMunt,nietvandeMuntschouwburg,maarvandecenten.Bijvoorbeeld,erwerdeenspecialemuntgeslagenvoorExpo58.Zilverstukkenvan50frankopdatogenblik,dienietinomloopzijnnu,maartoenwarenzeinomloop.Datgeld,datgingindekoffervandebankalssouvenir,infeite.Expo58troknietalleenlandenaan.Ookbedrijvenzagenhetalseenkansomzichtetonen.Verspreidoverhet200hectaregrotedomein,waardetentoonstellingplaatsvond,vondenbezoekersookpaviljoenenvanbedrijven.Zewarenontworpenomhunnieuwstetechnologischeinnovatiesenproductentetonen.ZowaserhetPhilipsPaviljoen,eenarchitectonischmeesterwerkontworpendoordearchitectencomponistIannisXenakis.DemuziekvoordemultimedialevoorstellingwerdgecomponeerddoorEdgarVarèse.Lepoèmeélectronique,datpopulairwasbijhetpubliek.MaarookSabena,destijdsdeNationaleLuchtvaartmaatschappijvanBelgië,hadeenpaviljoenwaarinzehaarluchtvaartactiviteitenendeevolutievandeluchtvaartpresenteerde.OokCocaCola,dewereldwijdbekendefabrikantvankoolzuurhoudendedranken,wasruimschootsaanwezig.Gemoogtnietvergeten,deoorlogwasgedaanin'45enwezijn10jaarlaterbegonnenmettebouwen,aandeExpotebouwenom13jaarlateropentegaan.Demensenwildenietsnieuws,erwaseennieuwewerelddiegingkomen.Deboodschapvandewereldtentoonstellingwasduidelijk.DeschaduwenvandeTweedeWereldoorlogtrokkenwegenmaaktenplaatsvooreenzonnigehorizonvoloptimisme.Degoudengloedvandeaanstormendejaren'60kondigdezichaan,waarineenrotsvastgeloofindetoekomstendewonderenvandewetenschapcentraalstonden.DeHeizelvlaktewerdhettoneelvaneenadembenemendschouwspel.Expo58gafzowellandenalsbedrijveneenpodiumomhungrandeurenvisietentoontespreiden.Iederehoekvanhetterreinstraaldeprestigeuitendepaviljoenenblaaktenvanambitie.EnmiddeninditgewoelwandeldeFrancis,metz'nogenwijdopenvanbewondering.Hijzoogelkenuance,elkdetail,elkeinnovatie,gretigop.Hijwerdondergedompeldinhetwondervaneenwerelddiezichopnieuwuitvond.HetFranspaviljoen,datwaseenkolosvaneenpaviljoenendatrustteopééngroteblokbetonendatwasbijnaeenvogel.Eenkwestievanschoonheid,ishetAmerikaanspaviljoenhetschoonste.EenkwestievanrobuustheidwasRuslandhetschoonste,maardanhadgedaarinookbijvoorbeeldSpoetnik,deeerstesatellietdiegelanceerdgeweestis.AllemanwildendieSpoetnikzien.Dusvanpaviljoentotpaviljoenverandertdatinfeite.Waterdanookwas,aaniederpaviljoenvangrotelanden,wasereencinemazaal.BijvoorbeeldaanhetAmerikaanspaviljoen,wasereencinemazaaldieeentheaterzaalwasendecinemazaal,daarhebbenzeheellangSouthPacificgespeeld.Datiseenmusical.Hebikookgeleerdvanmusicals,dedeuronderanderehetAmerikaanspaviljoen.Trouwens,eendeelvanhetAmerikaanspaviljoenstaaternog.DatishetfameusAmerikaansTheater.Datisnietafgebrokengeweest.NaasthetAmerikaanspaviljoenhadhetdanhetRussischepaviljoen.Daarwaserookeencinemazaal,daarwerdenRussischefilmsgespeeld.Gekwamincontactmetverschillendeculturen.Nederland,bijvoorbeeld,hadeenpaviljoendatgewijdwasaanwater.Erwerdveelwater,duszijwarenbezigmethetbouwenvandewaterkeringenendergelijke.Marokkaanspaviljoen.DatwastypischMarokkaans,maardanhadgebijvoorbeeldookhetpaviljoenvanhetVerenigdKoninkrijk,dattypischBritswas,wantdaarwarendekroonjuwelen,ofweldevalsekroonjuwelen,tentoongesteld.In1958bevondenweonsmiddenindeKoudeOorlog.Deperiodekenmerktzichdoorpolitiekespanningen,ideologischetegenstellingeneneenwapenwedlooptussenhetwesten,onderleidingvandeVerenigdedeStatenenhetOostblok,onderleidingvandeSovjetUnie.VanafheteindevandeTweedeWereldoorlog,tothetbeginvandejaren'90,isdewereldgeregeldopgeschriktdoorconfrontaties.Gelukkig,zonderdatbeidegrootmachtendirectmetelkaarinoorlogkwamen.Ookin1958wasditaandehand.Erdedenzichenkelegebeurtenissenvoor,dieeenlangdurigeimpacthaddenopinternationalerelaties.ErwaseencrisisinLibanon.DeVerenigdeStatendreigdemeteennucleaireaanvalopChina,inhetkadervaneencrisisronddeStraatvanTaiwanendestatusvanWestBerlijndeeddespanninghoogoplopen.Depaviljoenenvandetweesupermachtenstondenletterlijktegenoverelkaar.Beidelandenprobeerdenelkaaropinwelkewijzeteovertreffen.ZobrachtdeSovjetUnieeenreplicavandeSpoetniksatellietnaarBrussel.Dezesatellietwasin1958nietalleeneentechnologischhoogstandje,hijwasookzowatdestartvandeRuimteRace.MaarhetAmerikaansepaviljoenmoestnietonderdoen.Hetgebouw,ontworpendoordebekendearchitectEdwardDurellStone,dieookhetMoMAinNewYorkopz'nnaamheeftstaan,waséénvandegrootsteopdewereldtentoonstelling.HetwaseenweerspiegelingvandenaoorlogseAmerikaansetechnologischevooruitgang.EnhetwasditpaviljoendatopFranciseenblijvendeindruknaliet.Demooisteontdekking,datishetAmerikaanspaviljoen.HetAmerikaanspaviljoenwaseengrotecirkelenhier,juistnaasthetpaviljoenvanRusland,dateenblokwasenwaardatonderanderedeeersteSpoetniktezienwas.MaareenontdekkingvoordieperiodewasookhetpaviljoenvandeHeiligeStoel.DiehaddeneenpaviljoennaasthetAmerikaanspaviljoenendiehaddeneenrestaurant.Enwatdatuitzonderlijkwas,ofhetwasenigopdatogenblik,selfservice.Datisietsdatwijnietkendenin'58.Endusdemensenwarenverwonderdvandusmethunbordaanteschuiven.Nuisdatallemaalnormaal,maartoenwasdatuitzonderlijk.JegingdeAmericanWayofLifebinnen.Bijvoorbeeld,wijhaddennoggeenkleurentvhierinBelgië.Datisgekomenindejaren'70,denkik.Maarerwaseenstudiovooropnamesvankleurentv.Endusgekonbuitendestudio…Gekonzienhoedatzewerkenindestudio,maargeookzienwathetresultaatwasopdeschermen.Enalszenietaanhetwerkenwarenindestudio,danhadjeTom&JerryofWoodyWoodpeckerinkleuren.Datwasietsfantastisch.Juistdaarnaastwaserdan,ikspreeknogaltijdvanhetAmerikaanspaviljoen,wasereenstudiowaardatgeopuwgemakmuziekkanbeluisteren.Maardatwasookietsspeciaal:stereo.Wijhaddennognooitstereogehoord.Alsgedaarbinnenkwam,diebassen...heteerstepianoconcertvanTsjaikovski,dievolmuziekgaf.Eenbeetjeverderwaserdanookdecomputertezien.Wijkendengeencomputers,wijkendenwelponskaarten,maarwatdatermetdieponskaartengebeurde,wistenweniet.Maarindiecomputer,gegingdiestandvandiecomputersbinnenengemochtdaareenjaartalzeggenenvragen:"Printmijafwatdaterbijvoorbeeldin1382gebeurdisenprintdatafinhetNederlands."DankreegjeeenlijntjeoverdeGuldenSporenslag.GekonnietvrageninhetRussischoverdeRussischerevolutie,dusgemoestiederekeereenjaartalzeggeneneentaal.Endankreegjeeenbriefjewatdaterindatjaargebeurdwas.Maardatwasiets,datwasietsfantastisch.Nuisdatordinair.Moesterprikkeldraadgestaanhebben,hetzoumijnietverwonderdhebben.MaardemensenkwamenuithetAmerikaanspaviljoen,omnaarhetRussischpaviljoentegaan.MaaralleenhetconceptvanhetgebouwzelfvanRusland.Eenblok.Ikkannietbeterzeggendaneenblok.Endanwaserookdiecinemazaal,voorRussischefilmstezien.Onzebevolking,denkik,nietdatrijpwas,voorRussischefilmstezien.Filmdielangopprogrammagestaanheeft,wasde41stevanoverderevolutie.Maarikdenknietdaterveelvolkinging.Zoalshetdiealtijdaldebedoelingwas,werdendemeestepaviljoenennaExpo58afgebroken.Tochkanje,alsjegoedkijkt,hierendaarnogpaviljoenenterugvinden.ErzijnbijvoorbeeldnogrestantenvanhetAmerikaansepaviljoenendatvanCôted'Orisinz'ngeheelverhuisdennualjarenomgevormdtotdefameuzeDancingCarré.MaardaarheeftFrancisminderervaringmee.Alsgemijuitnodigt,nietommetutedansen,maaralsgemijuitnodigt,wilikeenseenvergelijkingmakenmethetTheaterCarré.DancingCarrévannuenhetpaviljoenvanvroeger.Hetdingis,hetAmerikaansTheaterdieernaastwas,heeftnoglangeretijddienstgedaanalstvstudiovoordeVRT.Indertijd,maardatmoetgijnietgekendhebben,deMuziekkampioen.Datwaseenquizprogrammaomdeuntjesteherkennen.DatwerdopgenomeninhetAmerikaansTheater,overblijfselvanhetAmerikaanspaviljoen.DateenpaviljoenvanExpo58eentweedelevenkreegalsdancing,isinzekerezintoepasselijk.Dewereldtentoonstellingwastenslottenietalleeneenvitrinevaninnovatie,maarookeenbruisendfeestvolmuzikaleklankenendansavonden.OokFranciswerdgebetendoordemuziekensfeervantoen.Ikweetnoggoed,detweedeofdederdedagdatdeExpoopenwas,hadikeenuitnodigingvandeBRT,BelgischeRadioenTelevisie.Inhetgrootpaviljoenwasereenopeningsgala.Endatopeningsgala,daarwasJulesLeemansennogéén,BobBennyendegrotevedettevandatogenblik,MarioLanza.IkhebMarioLanzahieropdewereldtentoonstellinggezien,maardatwaren…Gegingdaarluisteren,maardatwasnietgelijkPukkelpopophetogenblikdatgedaarmetduizendenindeweistaat.GezatschooninuwzetelteluisterennaarMarioLanzaofnaarJulesLeemans.Omovermuziektespreken,dankwamjeookinaanraking,bijvoorbeeldvanmuziekvananderelanden.OphetogenblikhoorikheelgraagBraziliaansemuziek.SpelenzeergenstheGirlfromIpanema,danblijfikstaan.DieGilb,dieleefdeal,maarhetliedjebestondnognietopdatogenblik.GekomtInaanrakingmetandereculturen.DatwasVrolijkBelgië.Maardevorigeman,dieheeftzijnliefhierlerenkennenendergelijke.DieisalnaarVrolijkBelgiëgeweest.Ikwas14,15jaar.IkgingweleenkeernaarGrootBelgië,OudBelgië,maaroptijdthuis.IkzatnietiedereavondinhetOberbrauhausvanLöwenbräu.LöwenbräuhadinVrolijkBelgië,ofinhetAmusementspark,eenhelegrootfeesttentopgerichteniederedagwasdaaroktoberfeesten.Wewarenweldemaandapril,ofdemaandmei,maaroktoberfeestenwareninLöwenbräu.Amusementspark,daarwarenbotsauto's.Diecinema,waardatikinhetbeginvanovergesprokenheb,Cinérama,wasdaar.Datwaseenkermisinfeite.MetdanookdieOberbrauhausdatwarenpintenvaneenliterdatgedaarnaarkonden.Duserliepdaarveelzatvolkrond.Deeerstepintdatikvanzijnlevengedronkenheb,op15jarigeleeftijd.Nu,gekunthetnietvergelijken.ErzijnhierdriepijlersaanhetAtomium.Eénpijlerisnaargindergericht,geloofik,naardekerkvanSintLambertdaar.EenanderepijlerkwamtoeinhetpaviljoenvanAluminium.EnerwaseenpijlerendaarwaseencaféwaardatzenietandersdanGingerAleschonken.Mijneerstepintwas15jarigeleeftijdGingerAle,aandevoetvanhetAtomium.HetstaatwelvastdatExpo58bijvelenresoneert.Iedereendiehetvoorrechthadomermeeinaanrakingtekomen,werderopdeéénofanderemanierdoorbetoverd.Enhetoptimismedattentoonwerdgesteld,inspireerdeeenhelegeneratie.OokvoorFrancis,methetBrusselvantoendiepinz'nhartgegrift,blijftdewereldtentoonstellingeenfonkelende,onvergankelijkeherinnering.Ikspreekernogaltijdover.Hetismetplezierdatikdeuitnodigingaanvaardhebomnaarhiertekomen.Expoheeftveelwakkergemaakt.Ikreisheelveel.Nubenik80geworden,tweewekengeleden.Datbegintteminderen.MaardusikhebveelgereisdenikdenkdathetkomtdoorExpo58.Dewereldtentoonstellingheefteengroteinvloedopmijgehadenhetheeftgemaaktwatdatiknuophetogenblikben.Ikhebéénjobgedaanondervijfverschillendebenamingen.Ikhebineenbankgewerkt.Diebank,diehadeenbenamingin1962.DatwasdebankvandeSociétéGénéraldeBelgique.DieisdanveranderdinGeneraleBankmaatschappij,daninGeneraleBank,daninFortisBankennuinBNPParibas.Énikheb,ophetlaatstevanmijncarrière,indeinternationaleafdelinggezeten.Dusikbenookweeralincontactgeweestmetvreemdeculturen,metvreemdebankiersendergelijke.Nee,maarikherinnermij,opeenzekerogenblikhaddenwijvreemdestagiairs,stagiairsuitanderelanden,vooreenweekoftwee,inonzedienst.Endatwasiederekeer:"VanderVondelen,gijneemteenstagiaire."Omdatik…IkkendeEngels,mijncollega'skendeminderEngels.Ikdenk,nudatgedaaroverspreekt,dathetmisschienookdaaraandebasisgelegenheeft.Omzotezeggen:"GemoogtmijafzetteninIstanbul."Omhetevenwaar,danwilikbeginnenrondteleidengedurendeeenweek.Enikgauzeggen:"Ditendatendat."Ikhebdewereldlerenkennendaar.Bedanktomteluisteren.Wiljemeerverhalen?BeluisterdanzekerdeanderepodcastsendompeljeonderindewereldvanExpo58.KrijgjenietgenoegvanhetAtomiumofvandewereldtentoonstelling?Surfdannaaratomium.bevooralleinformatieofbrengeenbezoekaandepermanentetentoonstellingoverExpo58indebollenvanonsnationaalmonument.